U saradnji sa prof. dr Elvirom Babajićem sa Univerziteta u Tuzli, tokom proteklih ljetnjih mjeseci smo se bavili istorijom formiranja ležišta i pojava glina u našoj zemlji koje imaju veze sa vulkanskim aktivnostima kako bismo ih vezali za sirovinske resurse i hemiju kojima se mi bavimo.
Ova kreativna i naučna priča počinje u Bratuncu, na nalazištu kaolina Zagoni, gdje su uzorkovani litološki varijeteti kaolina i kaolinisanih dacita, kao i neobični uzorci koji podsjećaju na boksit. Uzorci će biti predmet daljih istraživanja RIS BRIEFCASE projekta u kome smo partner. U međuvremenu, naš tim radi na edukativnoj „aktovki“ koja sadrži više priča o vulkanima koji su milionima godina unazad, svojim erupcijama definisali mineralna bogatstva Bosne i Hercegovine.
Inače, pojava vulkana bila je česta tokom formiranja kako okeanske, tako i kontinentalne Zemljine kore. Vulkanska aktivnost sa više aspekata povezana je sa hemijskim naukama. Senzorski mjeren hemijski sastav gasova koje ispuštaju neaktivni vulkani, naročito odnos količine CO2/SO2, pomažu u predviđanju budućih erupcija. Ove analize se danas rade čak i pomoću lakih dronova (https://www.nature.com/articles/s41598-022-21935-5). S druge strane, sudar lave sa morskom vodom može dovesti i do stvaranja oblaka pare hlorovodonične kiseline koja nosi veliki rizik za ljudski, životinjski i biljni svijet. Važno je napomenuti da postoji pozitivan uticaj vulkana na pojavu života na Zemlji. Upravo zahvaljujući vulkanskoj aktivnosti oslobođena je velika količina vode iz unutrašnjosti planete, a voda je osnova životnih procesa. Takođe, jedna od posljedica erupcija jeste i rasipanje piroklastičnog materijala (grčki: pyros-vatra, clastos-zrno) u širokom pojasu oko centra erupcije, a zavisno od hemijskog sastava same lave, pepeo može biti veoma bogat u mineralima koji prihranjuju zemljište.
Pored ispitivanja specifičnih minerala, u fokusu naših istraživanja je i reakcija geopolimerizacije kaolina. Mineralne materije poput kaolina nastale su kao posljedica erupcije vulkana. Vulkanske naslage nalaze se u izobilju u blizini aktivnog i neaktivnog vulkana, te danas velika područja litosfere obiluju mineralima koji su nastali tokom ovog procesa. Naslage nastaju hlađenjem magme tokom eksplozivnih vulkanskih erupcija. Interes za korištenje minerala koji su nastali upravo zbog vulkanskih djelovanja, u geopolimerima, je zbog njihovog visokog sadržaja silicijum dioksida i aluminijum oksida, koji čine osnovu u sintezi geopolimera. Naš cilj je ispitati sastav kaolina porijeklom iz naše zemlje, kao i njegovu potencijalnu primjenu, sa fokusom na „3D“ štampanje građevinskih objekata. Ovaj moderni i inovativni pristup izgradnje građevinskih objekata bi u velikoj mjeri mogao pomoći smanjenju negativnog uticaja čovjeka na planetu u decenijama koje dolaze. U narednih nekoliko mjeseci u sklopu RIS BRIEFCASE projekta, Marija Stojaković, naš mladi istraživač, baviće se ovom tematikom.