opšte – SP hemija

Nastavak saradnje sa Slovačkim tehničkim univerzitetom u Bratislavi

U periodu od 31. marta do 4. aprila 2025. godine, na Studijskom programu hemija Prirodno-matematičkog fakulteta u Banjoj Luci, boravio je prof. dr Ivan Špánik, s čim je nastavljena dugogodišnja saradnja između Slovačkog tehničkog univerziteta u Bratislavi i Univerziteta u Banjoj Luci. Ova posjeta je dio Erasmus+ programa međunarodne razmjene, u okviru kojeg je omogućena razmjena znanja i iskustava između studenata i osoblja sa partnerskih univerziteta.

U toku boravka, prof. dr Ivan Špánik je održao predavanja za studente III ciklusa Studijskog programa hemija, koja su se odnosila na savremene aspekte analitičke hemije. Predavanja su obuhvatila istraživanja teorijskih i praktičnih elemenata u oblasti kontrole kvaliteta u analitičkim laboratorijama, uključujući sofisticirane metode za identifikaciju i umanjivanje grešaka u analitičkom procesu. Poseban akcenat stavljen je na implementaciju međunarodnih standarda, kao što je ISO 17025, u savremenoj laboratorijskoj praksi, sa ciljem osiguranja visoke tačnosti, preciznosti i validnih rezultata.

Pored profesora Špánika, u posjeti Studijskom programu hemija, bila je i doktorantkinja Ismaila Kuburah iz Nigerije, koja trenutno boravi na Slovačkom tehničkom univerzitetu, gdje provodi istraživanja u okviru svog doktorskog rada. Ismaila je tokom posjete podijelila svoja iskustva o razmjeni i radu na Slovačkom tehičkom univerzitetu.

Nakon predavanja, prisutni su imali priliku da sa profesorom Špánikom i doktorantkinjom Kuburah diskutuju o temama sa predavanja, kao i o mogućnostima za dalji profesionalni razvoj u oblasti analitičke hemije.

Studenti hemije na razmjeni u okviru Erasmus+ programa

U okviru Erasmus+ programa razmjene, tri studentice sa Studijskog programa hemija, Prirodno-matematičkog fakulteta u Banjoj Luci, boravile su jedan semestar na Univerzitetu Santiago de Composteli u Španiji. Koristeći mogućnost studentske razmjene koju nudi Univerzitet u Banjoj Luci, Dajana Bulatović, Jelena Kuzmanović i Marijana Radišić, dobile su priliku da se upoznaju sa radom drugih evropskih univerziteta, da prošire svoja znanja iz hemije te da upoznaju druge kulture i običaje.

O svom iskustvu su rekle:

„Odlazak na razmjenu je neprocjenjivo iskustvo koje mi je omogućilo da izađem iz zone komfora, da učim i razvijam se. Mnoge nove lekcije, putovanja, učenje novog jezika i upoznavanje ljudi iz različitih dijelova svijeta učinili su da proširim svoje vidike i oblikujem svoj pogled na svijet. Ovaj program mi je pružio priliku da radim u veoma dobro opremljenim laboratorijama i da usvojim nove metode učenja.” (Jelena Kuzmanović)

„Moj boravak u Španiji (Santiago de Composteli) kao student Erasmus+ programa je nevjerovatno iskustvo. Imala sam priliku da upoznam ljude iz različitih kultura, unaprijedim svoje akademske i jezičke vještine, ali i da istražim predivne pejzaže Galicije. Studiranje u međunarodnom okruženju mi je proširilo vidike i donijelo mnoge nezaboravne trenutke.” (Dajana Bulatović)

U okviru projekta ChemTeach održan sastanak na Prirodno-matematičkom fakultetu

U okviru projekta „Unapređenje kvaliteta nastave hemije u stručnom obrazovanju u Bosni i Hercegovini”, ChemTeach, održan je sastanak na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, 11. i 12. februara 2025. godine.

Sastanak su svečano otvorili prof. dr Milica Balaban, šef Studijskog programa hemija Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i prof. dr Ivan Španik, koordinator projekta sa Slovačkog tehničkog Univerziteta u Bratislavi. Nakon otvaranja, predstavljene su sve aktivnosti koje su ostvarene u prvoj godini projekta. Sastanku su prisustvovali predstavnici Slovačkog tehničkog Univerziteta iz Bratislave, predstavnici iz pet srednjih škola, koje su učesnice projekta te predstavnici Univerziteta u Banjoj Luci.

Jedna od budućih aktivnosti u sklopu projekta, planirana za jun, 2025. godine, jeste održavanje edukativnog kursa za nastavnike hemije na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci. Cilj ovog kursa je unapređenje nastavnih metoda i primjena inovativnih pristupa u nastavi.

Prirodno-matematički fakultet će biti domaćin i ChemTeach ljetnje škole, koja će biti posvećena hemiji životne sredine, a održaće se u avgustu, 2025. godine. Učesnici ove ljetnje škole biće učenici srednjih škola iz Slovačke, Češke i iz tri srednje škole iz Banja Luke, kojim će se pružiti prilika da kroz praktični rad steknu nova znanja i iskustva.

Projekat ChemTeach, dio je programa Erazmus+ i njegov glavni cilj je da se međunarodnom saradnjom, razmjenom iskustava i primjenom savremenih obrazovnih pristupa, unaprijede nastavne metode u oblasti hemije. Jedan od najznačajnih rezultata projekta biće publikovanje priručnika u kojem će biti predstavljeni eksperimenti iz zelene hemije, kao i multimedijalnog vodiča, koji će omogućiti učenicima interaktivno i savremeno učenje ovog predmeta.

Predstavnici Studijskog programa hemija u posjeti JU Gimnazija u Mrkonjić Gradu

Predstavnici Studijskog programa hemija Prirodno-matematičkog fakulteta u Banjoj Luci, u sastavu: prof. dr Dijana Jelić, doc. dr Dino Hasanagić i viši asistent Dejana Savić,ma, posjetili su 13.2.2025. godine Gimnaziju u Mrkonjić Gradu. Posjeta je bila vezana za realizaciju projekta „Ja građanin” iz nastavnog predmeta Demokratija i ljudska prava u okviru kojeg su učenici IV2 odjeljenja odabrali temu „Opremanje školske laboratorije”.

U toku posjete, prisutnim učenicima i njihovim profesorima prezentovan je Studijski program hemija i predstavljen je projekat ChemTeach, kao dio programa Erazmus+, čiji je glavni cilj unapređenje nastavnih metoda u oblasti hemije putem međunarodne saradnje, razmjene iskustava i primjene savremenih obrazovnih pristupa. Nakon prezentacije, izvedena je eksperiment, a zatim su profesori Studijskog programa hemija odgovarali na brojna zanimljiva pitanja učenika. Na kraju, učenicima je doniran paket sa osnovnim laboratorijskim posuđem, koji će im poslužiti za uspješnu realizaciju projekta.

Posjeta je bila uspješna i na obostrano zadovoljstvo, jer je iskazani interes pokazatelj da se posvećenošću i kvalitetnim radom sa mladim ljudima, može produbiti njihova želja za znanjem, istraživanjem i napredovanjem.

Ovom prilikom se zahvaljujemo profesorima i učenicima JU Gimnazija Mrkonjić Grad na pozivu i srdačnom gostoprimstvu.

SP hemija predstavlja novi TG DSC analizator

Sa ulaskom projekta Deep Green Inno u završne faze, želja nam je da podsjetimo na dugoročna unapređenja koji će ovaj projekat imati na partnerske visokoškolske ustanove. Ovaj EIT HEI projekat je bio veoma usmjeren na uspostavljanje novih struktura na partnerskim univerzitetima gdje će studenti moći da rade na svojim završnim radovima pod posvećenim mentorstvom akademskog osoblja, ali sa fokusom na industrijsku primjenjivost onoga što rade.

SP hemija je planirao i realizovao nabavku termogravimetrijskog analizatora sa diferencijalnom skenirajućom kalorimetrijom (TG DSC) kao važnu novu strukturu. Nakon probnog perioda od nekoliko nedelja, sa ponosom možemo reći da je TG DSC uspješno instalisan i pušten u rad. Ova izvanredna oprema, model SETLINE® STA, proizvođača SETARAM, je tek drugi TG DSC uređaj u Bosni i Hercegovini.

Ova instalacija daće veći osećaj svrhishodnosti vježbama studenata i njihovom radu na završnim radovima. Njegovu punu upotrebu započeli smo sa studentima koji proučavaju za domaću industriju sadržaj organskih materija u crnoj glini iz Prijedora. Ako se podaci koje se mjere, kasnije nezavisno potvrde, ovo može otvoriti novo tržište za ovu važnu sirovinu i stvaranje novih radnih mesta u našoj zemlji.

Stručna ekskurzija: hemijske inovacije u kompaniji “Alumina”

Za kraj ovog semestra, studenti Studijskog programa Hemija posjetili su kompaniju ‘Alumina’ u Zvorniku. Kompanija Alumina aktivno podržava naš studijski program i motiviše mlade ljude, studente i srednjoškolce za karijerni razvoj u oblasti hemije i tehničkih nauka.

Ovaj put osim ostalih tehnologija, naročiti fokus u edukaciji je bila i tema fino precipitiranog hidrata koji je hemijski proizvod iz boksita, a važan je čak i za elektrotehniku. U Alumini se proizvodi po vrhunskom standardu kvaliteta i služi kao punilo u električnim kablovima koje sprečava požarne opasnosti (retardant).

Alumina i Prirodno-matematički fakultet u Banjaluci imaju skoro desetogodišnju uspješnu saradnju, koja se temelji na zajedničkom radu na projektima i razmjeni znanja. Kompanija Alumina je razvojno orijentisana i stalno radi na unapređenju svojih procesa, stvarajući prilike za napredak u oblasti tehničkih nauka. Posjete poput ove važan su korak u motivisanju mladih generacija da se aktivno uključe u tehničke nauke i prepoznaju značaj inovacija i industrije za društvo.

Kroz ovakve aktivnosti želimo inspirisati mlade da razmišljaju o inovacijama i budućim izazovima u hemijskoj industriji, te da prepoznaju potencijal ove oblasti za svoju karijeru. Studenti su bili iznenađeni veličinom ovog industrijskog giganta koji je najveći izvoznik iz naše zemlje i primjer inovativnog rada u hemiji na evropskom nivou. Studenti su iz ove stručne ekskurzije shvatili značaj zaokruženosti lanca sirovina i vrhunskih hemijskih tehnologija, jer sav boksit koji Alumina predađuje dolazi iz 5 domaćih rudnika i Alumina je jedina fabrika u Evropi koja proizvodi “soft aluminijum” (fine hemijske a ne samo metalurške proizvode) program trenutno.

Prof. dr Biljana Davidović-Plavšić izabrana u zvanje redovnog profesora

Senat Univerziteta u Banjoj Luci, na 110. sjednici, održanoj 24. oktobra 2024. godine, donio je Odluku o izboru prof. dr Biljane Davidović-Plavšić u zvanje redovnog profesora.

Polje djelovanja i istraživanja prof. dr Biljane Davidović-Plavšić usmjereno je na razumijevanje značaja slobodnih radikala u postizanju i održavanju redoks homeostaze organizma, kao i uloge koju slobodni radikali, nastali pod uticajem abiotičkog stresa i toksičnih efekata izazvanih ksenobioticima (lijekovi, pesticidi, teški metali), imaju kod životinja i biljaka.

Osim toga, bavi se i istraživanjem mogućih mehanizama oksidativnog oštećenja ćelija i uticaja slobodnih radikala na djelovanje ćelijskih antioksidanata te važnosti upotrebe prirodnih antioksidanata (npr. biljnih ekstrakata koji sadrže fenolna jedinjenja) za zaštitu organizma kod izlaganja ksenobioticima ili kod različitih bolesti.

Predan i posvećen rad na navedenim istraživanjima u prethodnom izbornom periodu, rezultovao je objavom 8 naučnih radova, od kojih je sedam objavljeno u vodećim naučnim časopisima međunarodnog značaja, referisano u citatnim bazama Web of Science (WoS) i jedan rad u naučnom časopisu međunarodnog značaja, referisan u citatnoj bazi Scopus. Citiranost radova prema Google Scholar citatnoj bazi je 197, a h-indeks je 5.

Osim naučnih radova, od posljednjeg izbora, u zvanju vanrednog profesora, publikovala je i jedan univerzitetski udžbenik i jednu monografiju nacionalnog značaja. Učestvovala je u realizaciji četiri naučnoistraživačka projekta.

Zvanje redovnog profesora dolazi kao svojevrsno priznanje dosadašnjem radu i postignutim rezultatima, ali je istovremeno obaveza i odgovornost prema daljem djelovanju i doprinosu nauci.

Studijski program hemija čestita prof. dr Biljani Davidović-Plavšić na napredovanju i zasluženom izboru u zvanje redovnog profesora, ne sumnjajući da će njen rad i u budućnosti biti plodonosan i od značaja za cijelu akademsku zajednicu.

Posjeta istraživača sa Hemijskog instituta u Ljubljani

U okviru bilateralnog projekta „Cirkularna ekonomija: Primjena otpadne sirovine u sintezi zeolita“, tim Hemijskog instituta u Ljubljani, predvođen dr Alenkom Ristić, boravio je od 17. do 19. avgusta na Studijskom programu hemija Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci. Ovom prilikom, mladi istraživači, Janez Volovšek i Jan Marčec, predstavili su rezultate sinteza zeolita zasnovanih na sirovinama iz Republike Srpske. Pomenute sinteze su nastavak istraživačkog rada tima iz Republike Srpske na primjeni mikrosilike u pripremi novih materijala.

Ovaj susret je pružio izvanrednu priliku za bilateralne sastanke i analizu provedenih XRD eksperimenata. Gosti su takođe aktivno učestvovali na „XV Konferenciji hemičara, tehnologa i ekologa Republike Srpske.”

Bilateralni projekat je podržan programom zajedničkih naučnoistraživačkih projekata u okviru naučne i tehnološke saradnje između Bosne i Hercegovine i Republike Slovenije za 2024. i 2025. godinu (broj ugovora: 19/6-020/966-13-1/23).

Autor teksta: prof. dr Saša Zeljković

Održana prva ljetnja škola ChemTeach Erasmus+ projekta

Prva ChemTeach ljetnja škola za učenike srednjih škola održana je u periodu od 26. do 30. avgusta 2024. godine u Srednjoj stručnoj hemijskoj školi (Stredná odborná škola chemická) u Bratislavi.

Učenici i nastavnici hemije iz tri srednje škole iz Banjaluke, Gimnazije, Medicinske škole i Tehnološke škole, te dvije srednje hemijske škole iz Slovačke i Češke imali su priliku da unaprijede znanja i vještine u oblasti hemije, kao i društvene i jezičke vještine kroz zajednički rad i razmjenu iskustava sa kolegama iz drugih zemalja. Ovo je prva od tri ljetnje škole koje će biti realizovane u sklopu ChemTeach projekta.

U ovogodišnoj ljetnjoj školi učesnici su se bavili kozmetičkom, prehrambenom i farmaceutskom hemijom, kombinujući klasične laboratorijske vježbe i inovativne metode učenja, kako bi stekli praktična i teorijska znanja koja će im biti od koristi u daljem školovanju. Aktivnosti za nastavnike uključivale su razne radionice koje su za cilj imale unapređenje nastave hemije i obrazovnih metoda u srednjim školama i povećanje međunarodne saradnje između obrazovnih institucija kroz različite projekte. Jedna od radionica je bila posvećena uključivanju i pravilnom korišćenju vještačke inteligencije u nastavi hemije, kao alatu za unapređenje aktivnosti učenja.

Ljetnjoj školi su prisustvovali prof. dr Milica Balaban i Dejana Savić, asistent, kao predstavnici Prirodno-matematičkog fakulteta, Univerziteta u Banjoj Luci. Pored predstavnika sa Univerziteta u Banjoj Luci, ljetnoj školi su prisustvovali i predstavnici Slovačkog tehničkog univerziteta iz Bratislave, koji je ujedno i koordinator projekta. Sljedeća ChemTeach ljetnja škola je planirana za avgust 2025. godine, gdje će domaćin biti Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Banjoj Luci.

Konferencija „Materijali bez granica“ donijela nove pobjednike

I ova godina i novo, treće izdanje konferencije, koja je započela kroz program RM@Schools a sada već postaje i tradicionalna, donijelo je nove iznenađujuće teme i zadalo mnogo posla stručnom žiriju.

Ove godine u finalu konferencije, okupili smo 6 timova. Tu su bile OŠ „Đura Jakšić“ iz Banja Luke prošlogodišnji pobjednik, sa novom temom. Zatim smo ugostili i OŠ „Jovan Dučić“ iz Lamovite koji su ovogodišnji pobjednici. Takođe, takmičili su se i kombinovani tim učenika banjalučke gimnazije i Elektrotehničke škole „Nikola Tesla“, iz Banja Luke, zatim Gimnazija Gradiška, Katolički školski centar „Blaženi Ivan Merc“ iz Banja Luke i OŠ „Mladen Stojanović“ iz Laktaša. Sve teme su bile jednako važne i originalne, a Studijski program hemija se zahvaljuje mentorima, nastavnicima i njihovim učenicima koji su uzeli učešća.

Učenici uzrasta od 13 do 17 godina govorili su o valorizaciji sirovina poput cinka u nanotehnologijama, liskuna u kozmetičkoj industriji, potencijalnim novim primjenama domaćeg bentonita u rješavanju hemijskog zagađenja u okolini, problemima zagađenja voda mikroplastikom pa čak i o svemirskom rudarenju koje nas možda čeka u budućnosti ako ponestane sirovina na planeti Zemlji. Pobjednički tim je po mišljenju žirija, najbolji među jednakima, ali je žiri dotakla njihova posvećenost, zajedno sa nastavnicom Lenom Banjac, da donesu novine u nastavu hemije obogaćujući je temama iz nauka o materijalima. U tome su uspjeli, i čak došli i do nacrta novog priručnika, za koji im želimo da postane čitan i popularan.

Drugi dan konferencije svi učesnici su zajedno učili o materijalima na terenu u domaćim uspješnim fabrikama i ujedno učvrstili nova drugarstva. Saznali su više o reciklaži polimera u fabrici „Omorika reciklaža“ u Doboju, zatim i o upotrebi drvenih kompozitnih materijala u kompaniji „Standard“ u Prnjavoru, a u predahu su stigli i da „popričaju“ sa lipicancima sa ergele „Vučjak“.

Zahvaljujemo se na podršci Ministarstvu za naučno-tehnološki razvoj i visoko obrazovanje (projekat „Minerali u školama za hemijske učionice budućnosti“), kao i Evropskom institutu za nauke i tehnologiju (projekat „RIS BRIEFCASE“).

Vidimo se sljedeće godine na „MBG 2025“.